‘Hoe stimuleer je kinderen om een fietshelm te dragen?’ Dit vraagstuk vormde het startpunt voor een leerzame samenwerking tussen adviseur verkeersveiligheid Heidy van Essen en Studio Vers Bestuur. Zij liet haar gebruikelijke werkwijze los en kwam uit haar ‘verkeersveiligheidsbubbel’ om het fietshelmen-vraagstuk eens van een heel andere kant te bekijken. Het resultaat: een reeks proeftuinen waarin kinderen zélf mogen experimenteren met oplossingen voor een veilige schoolomgeving.
Heidy van Essen heeft de afgelopen 2,5 jaar een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling en uitvoering van de Beleidsimpuls Verkeersveiligheid. Dit is extra programmabudget om meer verkeersveiligheidsprojecten uit te laten voeren: “Wij stelden vast dat het met verkeersveiligheid in Overijssel eigenlijk nog helemaal niet zo goed gaat”, aldus Heidy. Vanuit de beleidsimpuls is een co-creatie ontstaan tussen de provincie Overijssel, ANWB en de Edwin van de Sar Foundation. De foundation ontving twee jaar subsidie van de provincie Overijssel om fietshelmen aan te schaffen voor de Overijsselse kinderen die deelnemen aan het verkeerseducatieproject Streetwise, uitgevoerd door de ANWB.
Duurzaam initiatief
Heidy vertelt dat er een aantal voorwaarden verbonden waren aan de subsidieverstrekking: “Er moest in het project aandacht worden geschonken aan het vervolg van het project, zodat de kinderen daadwerkelijk de fietshelm voor langere tijd gingen dragen. Het initiatief moest duurzaam zijn.” Bij de aanpak had ze vraagtekens: “Zoiets is lastig om voor elkaar te krijgen, omdat gedragsbeïnvloeding een ingewikkeld proces is. Daarbij vroegen wij ons af: wat is de rol van ouders hierin? Is het eigenlijk wel de verantwoordelijkheid van alleen de ouders om kinderen constant te stimuleren om hun fietshelm te dragen, of moet het vanuit het kind zelf komen?”
“Hoe maken we verkeersveiligheid van hen, in plaats van vóór hen?”
Dankzij een collega kwam Heidy in contact met Ferenc van Damme van Studio Vers Bestuur: “Wij vroegen hem: ‘Wat hebben wij nodig om ervoor te zorgen dat kinderen de fietshelm daadwerkelijk gaan dragen?’” Na het schrijven van een projectvoorstel gingen ze al snel in zee met Studio Vers Bestuur: “Ferenc gaf een inspirerende presentatie over bestuurlijke vernieuwing, met onderwerpen zoals doelgroepssegmentatie, burgerschapsstijlen, co-creëren en mede-eigenaarschap. Hier kwam al snel het idee uit voort om ons vraagstuk helemaal om te draaien: wat vinden kinderen zélf eigenlijk veilig in het verkeer? En hoe maken we verkeersveiligheid van hen, in plaats van vóór hen?”
Inbreng van kinderen
Heidy vertelt: “Wat momenteel gebeurt in projecten is dat volwassenen voor kinderen beslissen wat veilig is. Het is heel boeiend om dit om te draaien: kunnen kinderen dit zelf inschatten vanuit hun eigen intrinsieke motivatie? Een fietshelm is een middel waarvan wij weten dat het beschermd, maar misschien kunnen de kinderen zelf nog veel betere ideeën aandragen. Daarom hebben wij het onderzoek veel breder getrokken, dan simpelweg fietshelmen aan te dragen als dé oplossing.”
“Wij vinden het daarin belangrijk om daadwerkelijk iets te doen met de inbreng van kinderen. We zeggen niet alleen ‘bedankt voor de tekening!’ en we zijn weer weg.”
Een belangrijk deel van het onderzoek zijn de proeftuinen waarin kinderen zelf mogen experimenteren met verkeersveiligheid. Gooitske Zijlstra verzint en leidt deze proeftuinen: “Zij is een gouden greep. Gooitske houdt zich veel bezig met inclusiviteit en is een groot voorstander van kinderen mee laten praten.” Momenteel zijn we aan het experimenteren in een proeftuin waarin de kinderen samen met Gooitske onderzoeken hoe zij hun schoolomgeving veiliger kunnen maken: “Wij vinden het daarin belangrijk om daadwerkelijk iets te doen met de inbreng van kinderen. We zeggen niet alleen ‘bedankt voor de tekening!’ en we zijn weer weg. Wij proberen altijd direct aan de kinderen te laten zien wat het effect is van hun voorstel, bijvoorbeeld met een proefopstelling.”
Leerlingen van basisschool Sjaloom gaan de schoolomgeving observeren door middel van een placegame.
Conventionele projectleider
Heidy geeft aan de samenwerking met Studio Vers Bestuur inspirerend te vinden: “Iedereen bij Studio Vers Bestuur heeft zijn eigen talent. De één focust zich meer op onderzoek, terwijl de ander enorm goed kan motiveren en enthousiasmeren. Die dynamiek is fijn en werkt ontzettend inspirerend.”
“Het is belangrijk om open te staan voor alle leuke, spannende en onverwachtse dingen die op je pad komen in een traject met Studio Vers Bestuur.”
Toch moest ze wennen aan de werkwijze van Studio Vers Bestuur: “Ik ben eigenlijk een zeer conventionele projectleider. Mijn projecten zijn afgebakend en hebben een duidelijk begin- en eindpunt. Deze werkwijze moest ik loslaten. Dat vond ik in het begin knap lastig, maar het is belangrijk om open te staan voor alle leuke, spannende en onverwachtse dingen die op je pad komen in een traject met Studio Vers Bestuur. Ik denk dat je alleen op die manier toekomt aan bestuurlijke vernieuwing.”
Waardevolle inzichten
Heidy zit nog middenin het traject, maar toch heeft ze al waardevolle inzichten opgedaan: “Dankzij deze samenwerking word ik getriggerd om uit mijn eigen verkeersveiligheidsbubbel te stappen. Door open te staan voor andere processen en benaderingen vroegen wij ons af: ‘Hebben wij ooit eens aan de kinderen gevraagd wat zíj nou eigenlijk willen?’ En hier heb ik voor de rest van mijn carrière profijt van. In de toekomst wil ik vaker kinderen betrekken bij het bedenken van oplossingen.”
“Hebben wij ooit aan de kinderen gevraagd wat zíj nou eigenlijk willen?”
“Ik raad iedereen met een dergelijk vraagstuk aan om eens in gesprek te gaan met Studio Vers Bestuur”, vertelt Heidy opgewekt. “Of het nou gaat om verkeersveiligheid, openbaar vervoer of hele andere beleidsterreinen: hun aanpak is universeel. Zij bekijken het vraagstuk los van de inhoud met een frisse blik. Dat zorgt voor verrijking.”
