‘Terug naar de stam en het kampvuur’

Het passeerde allemaal de revue tijdens een inspiratiemiddag die door de gemeente Kampen en Studio Vers bestuur op touw was gezet onder de titel ‘Festina Lente!’ De belangstelling was groot. Vanuit alle delen van het land kwamen deelnemers, van raadsleden tot bestuurders van zorginstellingen. ‘Iedereen wil wel, maar hoe krijg je de inwoner mee?’ luidde de centrale vraag. ‘Een handboek soldaat ontbreekt,’ aldus CdK Andries Heidema in zijn inleidende woord op afstand. ‘Het vraagt een andere manier van denken, doen, rollen en houding van mensen.’

Of, zoals wethouder Geert Meijering van Kampen schetste: het wordt gecompliceerder. ‘Het aantal partijen neemt alleen maar toe, het aantal leden neemt af, er is sprake van vergrijzing en mensen nemen bovendien geen genoegen meer met eens per vier jaar een vakje rood kleuren. Dat verplicht tot nadenken.’

Participatie is mooi, maar soms gaat het ook dramatisch mis. Goed ging het in Kampen met het parkeren in de binnenstad waarbij de inhoud werd bepaald door winkeliers en bewoners. Fout ging het bij de organische gebiedsontwikkeling in het stationsgebied; mensen raakten teleurgesteld en haakten af. In de aanvang werd iedereen gevraagd om ‘de creativiteit de vrije loop te laten gaan’ Maar dat werd al snel een brij aan plannen, en teveel van het goede. Uiteindelijk werden de plannen buiten de deelnemers om gewijzigd of gingen anderen ermee op de loop. ‘Dus moet je vooraf duidelijk maken wat wel en niet kan. En ook vooraf afspreken wat je met de uitkomst gaat doen.’ aldus wethouder Meijering.

‘We nemen het mee’
Zijn studiegenoot Harry van der Molen, voormalig wethouder van Leeuwarden en nu lid van de Tweede Kamer sprak van het récht van de inwoner om eigen initiatieven mogelijk te maken. Nu is in de ambtelijke wereld de bekende uitspraak ‘we nemen het mee’ vaak het begin van het einde van wat ooit als een enthousiast idee begon.

Feitelijk zou Van der Molen inwonersparticipatie het liefst in de wet willen verankeren. Hij ziet dat als onderdeel van de rechten van de mens. ‘Publieke taken hoeven niet per definitie door de overheid geregeld te worden. Collectieven van inwoners kunnen dat even goed of nog beter.’

‘Wat is je totem?’
We hoeven niet het wiel uit te vinden, en voor vernieuwing alleen maar terug te gaan naar het verleden, zegt Daniëlle Braun, de corporate antropoloog die was uitgenodigd als key-note spreker. ‘We hoeven niets nieuws te bedenken, overal is ooit al wel eens een oplossing voor bedacht.’ Haar uitgangspunt is daarbij het functioneren van ‘tribes’ –bijvoorbeeld in Afrikaanse landen- waarbij volksraadpleging een normaal verschijnsel is. Maar nomaden en Quakers deden het ook al: egovrij vergaderen, waarbij de aandacht voor elkaars verhaal essentieel is. Kampvuurgesprekken, talking sticks, weten waar de ander vandaan komt en een afwijkende mening niet bij voorbaat afwijzen en tenslotte: een totem bouwen.
Wat is je organisatie totem en waar sta je voor? ‘Stop met vergaderen, steek een kampvuur aan, bedoeld om echt te praten en echt te luisteren. Collectieve besluiten zijn betere besluiten. En niet om hip te zijn of omdat je een app hebt, maar om betekenis te geven aan een samenleving’ aldus Braun. Bij autocratische besluiten gaat namelijk de ‘sabotagelijn’ in werking; die evolueert van grapjes-roddel-tegenwerking-staking naar in het uiterste geval oorlog. Mensen die niet meer meedoen aan de samenleving. Of uiteindelijk: vertrek.

Deelsessies

App THiNK!

De app kwam van gemeente Kampen, en die lijkt toch goed te werken bij het vooraf goed doordenken van participatietrajecten en het in stelling brengen van de gemeenteraad. De app werd bedacht door de gemeente Kampen. Socioloog Alinda van Bruggen was de architect van dit THiNK model, dat in samenwerking met VPNG en met steun van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties werd ontwikkeld. In een van de keuzesessies liet ze de congresgangers kennismaken met de app. Ze maakte complexe vraagstukken inzichtelijk voor alle betrokkenen.

Ferenc van Damme van Studio Vers Bestuur (een netwerk van kennis mensen en ervaringen rond bestuurlijke vernieuwing) vertelde gedreven over zijn ervaringen met veranderprocessen en nieuwe manieren van samenwerking tussen overheid en inwoners.

Met tweede Kamerlid Harry van der Molen kon gediscussieerd worden over ‘Right to Challenge’; het recht van inwoners om overheidstaken over te nemen of er regie op te voeren. Is er daadwerkelijk een wettelijk kader nodig om bewonersinitiatieven te versterken en moet er een landelijke regeling komen? Of worden initiatieven dan juist weer in de kiem gesmoord door regelgeving? De gedachten daarover in zijn workshop liepen uiteen.

Enrico Kraijo (VPNG) nam zijn luisteraars mee in vormen van communicatie rondom participatie. Hij stond uitgebreid stil bij het fenomeen ‘framen en deframen’* en de techniek van hoe je dat slim kunt inzetten of juist ontkrachten bij participatieprocessen. ‘Goed kijken naar hoe je als uitvoerder van een traject zelf wordt geframed, hoe een project wordt geframed en hoe je uit de dramadriehoek (held-slachtoffer-dader) kunt geraken.’ aldus Kraijo.

*Frame: Mark Rutte lacht alles weg.
Deframe: Mark Rutte is een ras-optimist.

Meer projecten

Expeditie Regio Zwolle – Hackathon

Gemeente Staphorst schrijf geschiedenis met inwonersparticipatie

Inspiratiemiddag Festina Lente – 20 mei

Inwonerparticipatie in ’t kort

Mogen we voorstellen…

Ook samenwerken met Democratie in Actie en Studio Vers Bestuur?